Özel Öğrenme Güçlüğü Nedir
Özel Öğrenme Güçlüğü Hakkında Genel Bilgiler ve Önemli Sorular
GENEL
Veysel ALÇINKAYA
1/1/20246 min read
Özel Öğrenme Güçlüğü Nedir
Özel Öğrenme Güçlüğü, bireyin zekâsının normal veya normalin üstü bir düzeyde olmasına karşın bulunduğu akademik düzeyin altında performans göstermesi, yürütücü işlevlerde ve üst bilişsel becerilerde sorun yaşaması gibi durumları kapsar. Özel Öğrenme Güçlüğü bulunan bireylerde okuma, yazma, matematiksel işlem yapma, organizasyon kurma, yürütme, planlama yapma, takip etme ve kendini ifade etme gibi alanlarda problem yaşandığı görülür. Özel Öğrenme Güçlüğü, hafif düzey zihinsel yetersizlik ile karıştırılmamalıdır. Zihinsel bir gerilik söz konusu olmadığı gibi tam aksine ortalamanın üstünde bir zekâ kapasitesine sahip olma durumu görülebilir.
Özel Öğrenme Güçlüğü Belirtileri
Okul Öncesi ve Okul Dönemi Belirtileri
Akademik becerilerde genel bir problem söz konusudur. Zihinsel bir gerilik durumu söz konusu değildir lakin akademik performans olarak akranlarından geride bir performans gösterebilirler. Birtakım akademik belirti örnekleri;
“b-d” ve “p-q” harflerini karıştırabilir; “s, m ve n” gibi harfleri yazarken zorlanabilirler.
“6 ve 9” sayılarını karıştırabilir; “3’ü E” şeklinde algılayabilirler.
Okuma esnasında kelime atlama, hecelemede hata yapma ve tekdüze bir okuma görülür.
Sessiz harflerin yerlerini karıştırabilir, heceleri atlayabilirler.
Yazı yazmada düzensizlik ve yanlış yazım görülür. İmlaya uymadan ve noktalama işaretlerine dikkat etmeden yazı yazma eğilimi vardır. Ayrıca tüm harfleri büyük yazma veya hepsini küçük yazma gibi davranışlar da görülebilir.
Ödevleri yapmada isteksizdirler. Çok yavaş bir şekilde, adeta zorlanarak yaparlar.
Çarpım tablosunu ve saati öğrenmede güçlük yaşarlar.
Parmak hesabı ile sayma işlemleri yapmaya çalışırlar.
Ritmik sayma ve sıralama becerilerinde problem yaşarlar.
Akademi Dışı Belirtiler
Geç konuşma ve konuşmada zorluk yaşanma eğilimi vardır.
Sözcük bilgileri kısıtlı olabilir.
Okuduğunu ve dinlediğini anlamada güçlük çekebilirler.
Kavramları öğrenmede zorlanırlar.
Günleri, ayları ve mevsimleri sırayla öğrenmede güçlük çekerler.
Sağını ve solunu karıştırma davranışı görülür. El tercihinde gecikme ve aksama görülebilir. Bir elin diğerine karşı aşırı gelişmesi ve diğer elin olağandan fazla zayıf kalması durumu görülebilir.
Özbakım becerilerinde sorun yaşarlar. Kendi başına giyinmek, dış fırçalamak ve duş almak gibi becerilerde yavaşlık ve zorlanmalar görülür.
Düğme ilikleme, ayakkabı bağlama veya düğüm çözmede zorluk yaşarlar.
Hazırlık yapma ve hazırlanma becerilerinde gecikme ve zorluk yaşarlar.
Saate göre planlama yapma ve buna uyma konusunda zorluk yaşarlar.
Problem çözme, detayları yakalama ve soyut derinliği algılama gibi konularda başarısızlık görülür.
Sık sık dalgın, sıkılmış ve moralsiz bir yüz ifadesi ve ruh haline bürünürler.
Birçoğunda hazırcevap olma eğilimi yoktur ve ani gelen tepki ve sorulara karşın refleks göstermede zorluk çekebilirler.
İçsel motivasyon ve özgüven eksikliği görülebilir.
Özel Öğrenme Güçlüğü Türleri
Disleksi: Okuma güçlüğü olarak tanımlanır. Okuma ve okuduğunu anlamada yaşanılan problemler bu alt başlıkta sınıflandırılır.
Harflerin isimlerini, seslerini ve şekillerini hatırlamada zorlanabilirler.
Okurken harflerin yerlerini değiştirebilirler. Daha çok sessiz harflerde görülür.
Kısaltmaları okumada veya uzun kelimeleri okumada zorlanabil
Yavaş, sessiz ve tekdüze (diksiyon – hitabete uymadan) bir okuma eğilimi görülür.
Disgrafi: Yazma becerilerinde yaşanılan güçlükler bu alt başlıkta sınıflandırılır.
Yavaş, düzensiz, kuralsız ve hatalı bir yazma eğilimi görülür.
Kâğıt kullanımı düzensiz, sıraya uygunsuz ve karmaşıktır.
Bakarak yazmakta zorlanabilirler.
Yazma esnasında harfleri karıştırabilir veya şeklini unutabilirler.
Diskalkuli: Matematik kapsamındaki becerilerde yaşanılan zorluklardır.
Sayı saymada problem yaşarlar. Parmakla sayma eğilimi görülür.
Rakamları yanlış okuma ve yazma davranışları görülür.
Sayısal işlemleri yapmada zorlanırlar.
Terimleri, formülleri ve işlem kurallarını hatırlamakta ve uygulamakta zorlanırlar.
Dispraksi: Motor koordinasyon bozuklukları bu alt başlıkta değerlendirilir.
İnce ve kalın motor becerilerinde sorun yaşayabilirler.
Sağ ve sol el kullanımında sorun yaşayabilirler. Bir el çok güçlü iken diğer el olağandan daha güçsüz olabilir.
Düğme ilikleme, düğüm çözme veya ayakkabı bağlama gibi işlemlerde zorlanabilirler.
Top takibi gerektiren spor ve oyunlarda sorun yaşayabilirler.
Özel Öğrenme Güçlüğü Tanısı Nasıl Konur
Tanılama sürecinde çocuk psikiyatristi tarafından ilk olarak zekâ testi uygulanarak çocuğun zihinsel gelişimi ölçülür. Şayet normal veya normalin üstü bir zekâ düzeyi söz konusu ise diğer etaplara geçilir. Zekâ testinin akabinde çocuğun güçlü ve zayıf yanlarını ortaya koyacak kişilik testleri ve okuma, yazma ve matematiksel becerilerini değerlendirecek birtakım testler yapılır. Tüm bu test verileri çocuğun ebeveynlerinden, öğretmenlerinden ve okul yöneticilerinden alınan bilgiler ile harmanlanarak tanı koyma noktasına gelinir.
Özel Öğrenme Güçlüğünün Nedenleri
Özel Öğrenme Güçlüğünün bilinen kesin tek bir nedeni yoktur. Buna karşın bazı bireylerde görülen örnekler doğrultusunda ihtimal dahilindeki birkaç sebepten bahsedilebilir. Bunlar doğum öncesi veya doğum esnasında gelişen beyin hasarları, genetik aktarımlar (ailede özel öğrenme güçlüğü tanısı almış birisi varsa söz konusu olabilir) ve birtakım nörolojik fonksiyon yetersizlikleridir. Hiçbiri tek başına yeterli olmamakla birlikte yine hiçbirinin kanıtlanmış bir geçerliliği yoktur. Yalnızca ihtimal dahilinde olan birtakım varsayımlardır.
Özel Öğrenme Güçlüğünde Eğitim ve Tedavi Süreci
Özel Öğrenme Güçlüğü tanısı almış bir çocuk için en iyi eğitim önerisi birebir özel eğitim almasıdır. Özel Öğrenme Güçlüğü alanında çalışan iyi bir özel eğitimciden destek alınması, çocuğun gelişimi için oldukça önemli bir etkendir. Bu süreçte özel öğretmenin çizeceği yol haritası ve çocuğa tanı koyan psikiyatrist gibi uzmanlarla yapacağı iş birliği, gelişim açısından son derece büyük bir önem arz etmektedir.
Özel Öğrenme Güçlüğü bir hastalık değildir ve bu yüzden de doğrudan bu konuya yönelik bir tedavi veya ameliyat söz konusu değildir. Buna karşın Özel Öğrenme Güçlüğü bulunan çocukların birçoğunda dikkat eksikliği, hiperaktivite, anksiyete ve depresyon eğilimi gibi çeşitli psikolojik problemler görülmektedir. Bu konuda mutlaka bir uzmandan destek alınmalı ve ilaç kullanımı da yalnızca bir uzman gözetiminde yapılmalıdır.
Ayrıca bu süreçte aileye büyük bir pay düşmektedir. Şartlar ne olursa olsun çocuk sıkça motive edilmeli ve olası başarısızlıklarda suçlanmamalıdır. Çocuğun başarılı olduğu alanlar desteklenmeli ve bu alanlara yönelmesi sağlanmalıdır. Kaygı düzeyinin en aza inmesi, kendine güvenmesi ve aile desteğini hissetmesi başarılı bir hayata sahip olmasını sağlayacaktır.
Sık Sorulan Sorular
Özel Öğrenme Güçlüğü bulunan biri kariyer sahibi olabilir mi?
Elbette olabilir. Özel Öğrenme Güçlüğü akademik becerilerde birtakım problemlere neden olsa da doğru bir eğitimle hem bu problemler aşılabilir hem de akademi dışındaki becerilerin desteklenmesi ile çocuğun güçlü yanlarını keşfetmesi sağlanabilir. Bugün dünyaya yön vermiş olan birçok ünlü bilim insanı veya tanınan ünlü kişilerin Özel Öğrenme Güçlüğü tanıları mevcuttur. Einstein, Edison, Da Vinci, Hawking ve Wright Kardeşler gibi bilim insanları; Picasso, Mozart ve Walt Disney gibi ünlü sanatçılar ve Lewis Hamilton, Tom Cruise veya Winston Churchill gibi spor, sinema ve siyaset gibi alanlarda dünyaca ünlü isimlerin Özel Öğrenme Güçlüğü tanısı almış oldukları bilinmektedir.
Özel Öğrenme Güçlüğüne zihinsel yetersizlik eşlik eder mi?
Hayır, etmez. Özel Öğrenme Güçlüğü tanısı konulmasındaki şartlardan biri kişinin normal veya normalin üstü bir zekâya sahip olmasıdır. Yapılan bir zekâ testi sonucunda bireyin zekâ düzeyi normalin altında çıkmış ise söz konusu tanı ihtimalleri dahilinde Özel Öğrenme Güçlüğü yer almaz. Özel Öğrenme Güçlüğü bilhassa hafif düzey zihinsel yetersizlik ile karıştırılmaktadır ve bu tutum son derece yanlıştır.
Özel Öğrenme Güçlüğü tamamen geçer mi?
Hayır. Özel Öğrenme Güçlüğü tamamen geçmesi ve vücuttan atılması söz konusu olan bir hastalık türevi değildir. Buna karşın doğru bir eğitim süreci ile etkileri en aza indirilebilir ve birey kendisinden beklenilen seviyelerin çok daha üstüne çıkarak üstün beceri performansları gösterebilir.
Veysel ALÇINKAYA, Özel Eğitim Öğretmeni.